نقش و وظایف مدرس در آموزش الکترونیکی

دکتر فرهاد سراجی، عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا

بدون تردید مشارکت اساتید در آموزش الکترونیکی نقش مهمی در یادگیری یادگیرندگان دارد. استاد در محیط الکترونیکی به مانند کلاس حضوری محور اصلی تدریس است. در آموزش الکترونیکی تدریس شامل پنج بخش ارائه محتوا، طراحی فعالیت ها یا تکالیف یادگیری، ایجاد بحث و تعامل، ارزشیابی و ارائه بازخورد است. تدریس در این محیط بر سه اصل فعال بودن یادگیرنده، تعامل و مشارکت و راهنمایی مدرس استوار است. برای اجرای تدریس اثربخش، مدرس باید محتوای درس خود را به شکل خودآموز، ساده و چندرسانه ای تهیه و به دانشجویان ارائه کند. سپس با طراحی تکالیف یادگیری مناسب دانشجویان را با موضوع درس درگیر نماید و در کنار آن موضوعات مهم و چالش برانگیز را برای ایجاد بحث ارائه کند. سپس به دانشجویان به صورت فردی یا گروهی راهنمایی و بازخورد ارائه نماید و در انتهای درس ارزشیابی به عمل آورد. با توجه به این مراحل، استاد در آموزش الکترونیکی نقش های زیر را باید ایفاء نماید:

۱- بیان اهداف و نتایج یادگیری، هدف ها و نتایجی را که انتظار دارید، دانشجویان شما آن را از جلسه درس یاد بگیرند، مشخص و به آنها اطلاع دهید. این کار مسیر تدریس شما و جهت فعالیت های دانشجویان را روشن می سازد.

۲- تهیه طرح درس، برای هر جلسه تدریس خود طرح درس تهیه کنید و گام های مهم تدریس خود را در آن مشخص نمائید.

۳- استفاده از مفاهیم و مثال های روشن، ساده نویسی و گزیده گویی را رعایت کنید. از ارائه تعاریف متعدد تا حد امکان پرهیز کنید. مثال های ساده، کاربردی و دقیق ارائه کنید.

۴- طراحی فعالیت های یادگیری، فعالیت ها یا تکالیف را به گونه ای طراحی کنید که به دانشجو در رسیدن به اهداف یا نتایج یادگیری کمک کند. فعالیت ها باید دانشجویان را کنجکاوتر سازد، آنها را به مطالعه منابع بیشتر ترغیب کند و زمینه را برای تعامل و مشارکت بین دانشجویان فراهم نماید.

۵- طراحی مسائل چالش برانگیز برای مباحثه، مسائل ساده بحث ایجاد نمی کندف لذا برای ایجاد بحث بین یادگیرندگان باید مسائل مهم و چالش برانگیز طراحی شود. مدرس باید مسائلی را برای بحث طرح کند و خود بر بحث ها نظارت داشته باشد تا همه دانشجویان در این فرآیند شرکت کنند.

۶- ایجاد انگیزه در دانشجویان، همه دانشجویان انگیزه تحصیلی بالایی ندارند و به ویژه اینکه بعضی از آنها ممکن است علاقه چندانی به یادگیری در محیط الکترونیکی نداشته باشند. مدرس باید با ایجاد فرصت های متنوع، انگیزه آنها را تقویت کند و با تشویق های به موقع و ترغیب به همکاری از بی انگیزگی جلوگیری کند.

۷- ایجاد حس حضور، گرچه محیط آموزش الکترونیکی، محیط غیرحضوری و راه دور است ولی مدرس می تواند به اشکال مختلف حس حضور ایجاد کند تا دانشجویان با آرامش خاطر بیشتر یاد بگیرند. برای این کار ترکیب شیوه سنکرون( ارتباط همزمان استاد و دانشجو به مانند محیط رو در رو ) در آموزش الکترونیکی ارزشمند است. به علاوه با استفاده از پیام های صوتی و ویدئویی ضبط شده یا متن نوشته صمیمی می تواند به ایجاد این حس کمک کند. استفاده از ضمایر اول شخص و دوم شخص به جای سوم شخص یا افعال مجهول به شکل گیری این فضا بیشتر کمک می کند.

۸- ارائه بازخورد، استاد باید تکالیف دانشجویان را بررسی و بازخورد ارائه کند. بازخوردها هم نقش ارزشیابی دارند و هم نقش راهنمایی و انگیزه دهی. تکالیفی که به دانشجو می دهیم اگر بررسی و بازخورد داده نشود، به تدریج دانشجو آنها را جدی نمی گیرد. بازخوردها باید تا حد امکان توضیحی باشد. توضیحی به این معنی که عیب ها و ایرادهای کار به دانشجو ارائه شود و نقاط قوت نیز به او گفته شود تا در کارهای بعدی آنها را اصلاح کند. این کار به عمیق تر شدن یادگیری کمک می کند.

۹- ارزشیابی، ارزشیابی بخشی از تدریس است که مدرس آن را به سه شکل تشخیصی(در ابتدای تدریس) تکوینی(در حین تدریس) و پایانی(در انتهای تدریس) انجام می¬دهد. در آموزش الکترونیکی استاد می تواند با استفاده از کوئیزها، تکالیف و پروژه ها این کار را انجام دهد.

در اغلب سامانه ها یا درس افزارها استاد می تواند با ارائه محتوای مناسب و طراحی تکالیف یادگیری، محیط مناسبی را برای فعالیت، مشارکت، تعامل و مباحثه در بین دانشجویان فراهم نماید تا به طور اثربخش از این محیط یاد بگیرند.

منبع: سایت وزارت علوم